ΟΤΑΝ ΧΤΥΠΗΣΕΙ ΤΟ ΚΟΥΔΟΥΝΙ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

https://livewithoutbullying.com/journalism/715 

ΕΦΗΒΕΙΑ & ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ (ΚΑΠΝΙΣΜΑ-ΤΖΟΓΟΣ)

https://www.psychology.gr/addictions/2729-kapnisma-tzogos-efivia.html

ΣΥΜΠΕΡΙΦΡΕΣ ΥΨΗΛΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ-ΑΛΚΟΟΛ)

https://www.psychology.gr/addictions/2797-symperifores-ypsilou-kindynou-xrisi-ousion-alkool.html

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ & ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

Σεξουαλική αγωγή και Σεξουαλικοποίηση στους εφήβους

Ρέα Δουμανά

MSc, Κλινικής Ψυχολογίας-Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας-Ψυχοθεραπεύτρια

Οι εφηβεία αποτελεί το μεταβατικό στάδιο προς την ενηλικίωση. Παρατηρούνται συμπεριφορικές και γνωστικές μεταβολές και αλλαγές και στα δύο φύλα. Ειδικότερα τα κορίτσια επηρεάζονται από τις τάσεις που επιβάλλει η μόδα και υιοθετούν πρότυπα από τον καλλιτεχνικό χώρο προσπαθώντας να μιμηθούν συμπεριφορές και χαρακτήρες. Παρατηρείται η τάση η οποία ονομάζεται:

v   “Getting older younger” : από την πρώιμη εφηβεία, με την έννοια της υποστήριξης των δικαιωμάτων τους ως διαδικτυακοί καταναλωτές ακόμα και στο επίπεδο σεξουαλικών αναζητήσεων ταυτότητας, πληροφόρησης, κλπ. και

v  “Staying younger longer”: λόγω εκτεταμένης οικονομικής και εκπαιδευτικής μετάβασης προς την ενηλικίωση.

Σύμφωνα με μία Ευρωπαϊκή έρευνα, έχει παρατηρηθεί δυσκολία στη διεκδίκηση σταδίου «αυτόνομης ωρίμανσης-autonomous  maturation” ως προς την σεξουαλικότητά τους και την ανάπτυξη αυτής, ώστε να υπάρξει ένα στάδιο «ετοιμότητας-“readiness”» ως προς το θέμα αυτό, ανεξάρτητα από την πολιτιστική, την οικογενειακή και κοινωνική επιρροή που δέχονται από την γέννησή τους. Ακριβώς όταν η σεξουαλική γνώση γίνεται «ηλικιακά κατάλληλη-”age-appropriate”», είναι επομένως θέμα κουλτούρας, καθώς και προσωπικότητας, με πολλές αμφισβητήσεις…, για την κατάλληλη περίοδο εμπλοκής τους στην πληροφόρηση σεξουαλικού περιεχομένου  (τι θεωρείται «φυσιολογικό» σε μία πολιτισμική-πολιτσική κουλτούρα και τι είναι «προβληματική» ή «μη-φυσιολογική»).

Ισχυρές ενδείξεις (βιβλιογραφικά)

    Οι διαδικτυακές πηγές πληροφόρησης σχετικά με τη σεξουαλική υγεία είναι σημαντικές  για όλους τους νέους,             αλλά ειδικότερα για εκείνους τους νέους με χαμηλό εισόδημα, LGBT (gay-lesbians-bysexual-trans) και άστεγους της νέους.

Η πηγή και η αξιοπιστία των πληροφοριών μέσω διαδικτύου φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο για τους εφήβους, αλλά παραμένει ασαφές ποιές ηλεκτρονικές πηγές χρησιμοποιούν, πώς κρίνουν την αξιοπιστία τους, και εάν θωρούν την  πορνογραφία ως μια αξιόπιστη πηγή πληροφοριών σχετικά με  το φύλο.

Έτσι δημιουργείται η ανάγκη για περισσότερη γνώση σχετικά με:

            1. Ποια είδη  νέων πληροφοριών θέλουν και αναζητούν για την σεξουαλικότητα, το σεξ, την υγεία και τις σχέσεις.

            2. Ποιος είναι ο ρόλος των γονέων, των εκπαιδευτικών, των σχολείων και των διαδικτυακών μέσων στην ενημέρωση των νέων (New Media), και ποιες πηγές χρησιμοποιούν ή εμπιστεύονται περισσότερο σε σχέση με  άλλες

H αναζήτηση πληροφοριών σε συγκεκριμένες ιστοσελίδες και blogs για πληροφορίες σχετικά με τη σεξουαλική ευχαρίστηση, τα ΣΜΝ και την εγκυμοσύνη,  για τη σχέση σεξουαλικής πράξης και συναισθήματος καθώς και για το πώς να επικοινωνούν με άλλα άτομα (όχι μόνο συνομηλίκους) για την ανάπτυξη δεξιοτήτων στην παροχή ευχαρίστησης, όπως και την ευχαρίστηση να προβάλουν τον εαυτό τους σε online video και φωτογραφίες είναι ένα χαρακτηριστικό συμπεριφορικό μοτίβο της εφηβικής ηλικίας. Έφηβοι με πρώιμη  έκθεση σε σεξουαλικό περιεχόμενο από πρόθεση, έχουν περισσότερες πιθανότητες για σωματική και σεξουαλική θυματοποίηση, παραβατικές συμπεριφορές και χρήση ουσιών (Ybarra and Mitchell, 2005). Έφηβοι που εκτίθενται σε πορνογραφικό υλικό έχουν την τάση να απομακρύνονται από το οικογενειακό περιβάλλον (Ybarra and Mitchell, 2005).

Η πρώιμη έκθεση σε ακατάλληλο σεξουαλικό περιεχόμενο συνδέεται με υιοθέτηση επικίνδυνων σεξουαλικών συμπεριφορών στην ενήλικο ζωή (Sinkovic et al., 2012). Η ανάγκη για οργανωμένη και συστηματική σεξουαλική αγωγή, καθώς και η ανάγκη για την υιοθέτηση προτύπων που προάγουν την αξία της ανθρώπινης οντότητας αποτελούν το θεμέλιο λίθο για την ανάπτυξη υγιών σεξουαλικών συμπεριφορών μέσα από ένα πλαίσιο εκπαίδευσης  και γνώσης με οφέλη που θα προασπίσουν την περαιτέρω ενήλικο ζωή.

ΕΦΗΒΟΙ ΚΑΙ ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ (ΜΕΡΟΣ 1ο)

Έφηβοι και Εξαρτήσεις (Μέρος 1^ο)

ΟΡΙΣΜΟΙ

Ρέα Δουμανά

MSc, Κλινικής Ψυχολογίας-Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας-Ψυχοθεραπεύτρια

Η εφηβική ηλικία αποτελεί το μεταβατικό στάδιο προς την ενηλικίωση. Η μεταβατικότητα αυτή δημιουργεί πολλές αλλαγές τόσο στο αναπτυξιακό, όσο και στο συμπεριφορικό και ψυχοκοινωνικό μοτίβο της προσωπικότητάς τους. Τείνουν να πειραματίζονται σε παραβατικές συμπεριφορές καθώς και στο να «δοκιμάσουν» διάφορες ουσίες. Οι ριψοκίνδυνες αυτές συμπεριφορές, ως αποτέλεσμα της παρορμητικότητας που διέπει τους εφήβους, καθώς και της ανάγκης τους να κάνουν κάτι το «διαφορετικό» για να ξεχωρίσουν, δείχνουν να αυξάνονται όλο και περισσότερο από γενιά σε γενιά. Φυσικά η τάση για πειραματισμό που μπορεί να οδηγήσει σε  εθιστική συμπεριφορά αποτελεί συνάρτηση  των στοιχείων της προσωπικότητάς τους, καθώς και του οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος που μεγαλώνουν.

Τα βασικά χαρακτηριστικά της εφηβικής ηλικίας είναι:

n  Αναζήτηση της ανεξαρτησίας

n  Γονεϊκή Αμφισβήτηση

n  Επιρροή συνομηλίκων

n  Σχέσεις με το άλλο φύλο

n  Προσκόλληση στον παρόντα χρόνο

n  Αδυναμία κατανόησης επιπτώσεων των συμπεριφορών τους στο μέλλον

n  Ριψοκίνδυνες συμπεριφορές-πειραματισμοί

n  Υιοθέτηση «εθιστικών» συμπεριφορών

n  Παρορμητικότητα

n  Έλλειψη κριτικής ικανότητας

n  Χτίζουν τον προσωπικό τους «μύθο» μέσα από την συναναστροφή με τους συνομηλίκους τους.

Τα χαρακτηριστικά αυτή της μετάβασης δημιουργούν ένα μοτίβο για τους σημερινούς εφήβους το οποίο διαμορφώνεται μέσα από την τάση τους να «ενηλικιώνονται» πολύ νωρίς (getting older younger), λόγω των πολλών ερεθισμάτων που δέχονται και από τον φυσικό, αλλά και μέσα από τον διαδικτυακό κόσμο. Ο πειραματισμός λοιπόν σε συμπεριφορές υψηλού κινδύνου όπως το αλκοόλ, η χρήση ουσιών, τα τυχερά παιχνίδια, κλπ, δημιουργούν δυνητικά εξαρτητικές συμπεριφορές και ένα προφίλ εθισμού, το οποίο έχει βλαπτικές συνέπειες όχι μόνο για τον «χρήστη» αλλά και για το οικογενειακό και το κοινωνικό του περιβάλλον. Οι συμπεριφορές εξάρτησης ουσιών και αλκοόλ, συνήθως συνοδεύονται και από παρακινδυνευμένες σεξουαλικές συνευρέσεις, χωρίς προφυλάξεις, με κίνδυνο μετάδοσης σεξουαλικών μεταδιδόμενων νοσημάτων (ΣΜΝ), όπως ο ιός του AIDS, HIV και πρόκληση ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Η κοινή χρήση βελόνων οδηγεί επίσης στην μετάδοση του HIV, ηπατίτιδας B και C, κλπ

Οι εξαρτητικές συμπεριφορές μπορεί να οδηγήσουν σε συμπεριφορές αυτοτραυματισμού (cutting) ή σε αυτοκτονικότητα, λόγω της επιρροής των ουσιών αυτών. Ο τζόγος και τα τυχερά παιχνίδια ως ενασχόληση ψυχαγωγίας ειδικά στην εφηβική ηλικία μπορεί να αποτελέσει τη βάση για την υιοθέτηση συμπεριφορών εθισμού κατά την ενήλικο ζωή.

Τι είναι  ο εθισμός; (ορισμός από το DSM V)

• Η έντονη ανάγκη και επιθυμία για το αντικείμενο του εθισμού (craving), η οποία μπορεί να είναι ήπια ή έντονη
• Η απώλεια ελέγχου ως προς τη χρήση του αντικειμένου του εθισμού
• Συνεχής απασχόληση με το αντικείμενο του εθισμού, παρά τις άσχημες συνέπειες.

Κάθε εθισμός είναι συνδεδεμένος με συγκεκριμένη ουσία ή δραστηριότητα. Ένα αντικείμενο εθισμού έχει την τάση να «αλλοιώνει» την υποκειμενική εμπειρία κάθε ατόμου.

Τα άτομα τα οποία είναι εξαρτημένα από ουσίες πληρούν τουλάχιστον 3 από τα παρακάτω κριτήρια σε περίοδο 12 μηνών:

• Μεγαλύτερη ανεκτικότητα –χρήση μεγαλύτερης δόσης για να φτάσουν στο ίδιο επιθυμητό επίπεδο
• Στερητικό σύμπτωμα: σωματικά συμπτώματα όταν σταματά η χρήση του εθιστικού παράγοντα ή επέρχεται μείωση της δόσης (εφίδρωση, τρέμουλο, ναυτία, έμετος, άγχος, προβλήματα ύπνου)
• Συνεχής επιθυμία για διακοπή της χρήσης-αυτή επιθυμία πραγματοποιείται χωρίς επιτυχία
• Έλλειψη ελέγχου όσον αφορά τη χρήση: χρήση μεγαλύτερης ποσότητας ή για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα
• Μεγαλύτερη εστίαση στην ουσία: κατανάλωση πολύ χρόνου  σκέψης σε σχέση με την ουσία, εστίαση στα σχέδια χρήσης, κάνοντας χρήση και στις επιπτώσεις της χρήσης
• Λιγότερη εστίαση σε άλλες δραστηριότητες-ενδιαφέροντα: άθληση, χόμπι, κοινωνικές συνευρέσεις με φίλους, οικογένεια, κλπ
• Αγνόηση δυσκολιών που προκαλούνται κατά τη χρήση: επιδείνωση κοινωνικών δεξιοτήτων, απομόνωση και αποκλεισμός, οικογενειακή δυσχέρεια

Στον αντίποδα του εθισμού έρχεται και ο ορισμός κακής χρήσης και κατάχρησης κάποιου εθιστικού μέσου. Η κακή χρήση είναι η αλλοίωση της πραγματικής χρήσης κάποιου φαρμάκου ή ουσίας ενώ η κατάχρηση είναι η έντονη σχέση του ατόμου με τον εθιστικό παράγοντα και αποτελεί πρόδρομο του εθισμού. Συνήθως τα άτομα με συμπεριφορά κατάχρησης προσπαθούν να ανταπεξέλθουν σε ψυχοκοινωνικά προβλήματα και δυσκολίες ή δυσκολίες της καθημερινότητας.

Τι είναι εξάρτηση και τι ουσιοεξάρτηση;

Με τον όρο εξάρτηση εννοούμε κάθε ψυχική ή/και οργανική εξάρτηση. Η ψυχική εξάρτηση ορίζεται ως μία κατάσταση κατά την οποία το άτομο δεν μπορεί να φανταστεί τη ζωή του χωρίς μία συγκεκριμένη ουσία. Η οργανική εξάρτηση, η οποία και προκαλείται από τις  εξαρτησιογόνες ουσίες και οι οποίες αποτελούν, σε τέτοιο βαθμό, μέρος της λειτουργίας του οργανισμού,  αν κάποιο άτομο τις σταματήσει, τότε , εμφανίζονται σωματικά συμπτώματα –αυτό που ονομάζεται «σύνδρομο στέρησης». Τα συμπτώματα αυτά εξαφανίζονται μόλις κάνει χρήση το άτομο.

Η ουσιοεξάρτηση είναι μία ιδιαίτερη μορφή εξάρτησης , η οποία δεν έχει να κάνει με τις ζωτικές ανάγκες του οργανισμού μας. Είναι μία πλήρης απώλεια ελέγχου χρήσης μίας ουσίας. Όταν λοιπόν παρατηρείται απώλεια ελέγχου και η χρήση μίας ουσίας γίνεται το επίκεντρο της καθημερινότητας, τότε το άτομο αυτό είναι εξαρτημένο είναι πρόκειται για καπνό, αλκοόλ, ηρωίνη, ή άλλες ουσίες.

                                                                                                          

Παράγοντες ανάπτυξης εθιστικών συμπεριφορών:

Στην εφηβική ηλικία, το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων που πειραματίζονται με συμπεριφορές υψηλού κινδύνου δεν έχουν ως τελικό στόχο την πρόκληση εθισμού. Η παγίδα σε αυτές τις συμπεριφορές είναι η ανακούφιση που προσφέρουν, η ευχαρίστηση ή η απουσία του συναισθήματος θλίψης, ή άλλης μορφής δυσαρέσκειας. Το φύλο, το περιβάλλον και οι διαπροσωπικοί παράγοντες καθορίζουν την τάση ενός ατόμου στην ανάπτυξη συμπεριφορών υψηλού κινδύνου. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα τραυματικά γεγονότα, η ενδοοικογενειακή βία, η παραμέληση, η απόρριψη, αυξάνουν τις πιθανότητες υιοθέτησης συμπεριφορών εθισμού. Έχει βρεθεί ότι το 65% των ατόμων που έχουν εθισμό στα ναρκωτικά, έχουν κάποια ψυχιατρική διαταραχή , όπως άγχος, κατάθλιψη ή διαταραχή προσωπικότητας. Στην εφηβεία όμως ακόμα και εάν συνυπάρχουν αυτοί οι παράγοντες, οι συνομήλικοι, και η ανάγκη αναγνώρισης μέσα από το κοινωνικό πλαίσιο ή την οικογένεια, αποτελούν το εφαλτήριο για την υιοθέτηση αυτών των συμπεριφορών. Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότεροι έφηβοι κάνουν καπνίζουν ή χρήση χασίς όταν βρίσκονται με συνομηλίκους.  Τα άτομα με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ) τείνουν να έχουν μία μεγαλύτερη τάση για την δοκιμασία τέτοιων ριψοκίνδυνων συμπεριφορών, λόγω της αυξημένης παρορμητικότητάς τους και της ανάγκης τους να διαφέρουν. Πιο συγκεκριμένα τα άτομα με ΔΕΠ-Υ έχουν διπλάσιες πιθανότητες να αρχίσουν το κάπνισμα λόγω της «αρνητικής ενίσχυσης» των συμπτωμάτων ανησυχίας και αυτοελέγχου ου τους προσφέρει η νικοτίνη. Ως προς τη χρήση κάνναβης τα άτομα με ΔΕΠ-Υ έχουν τριπλάσιες πιθανότητες να έχουν δοκιμάσει κατά την εφηβική ηλικία, η οποία μαζί με τη χρήση αλκοόλ έρχεται να κατευνάσει τα συμπτώματα ανησυχίας και παρόρμησης. Η κοκαΐνη και οι αμφεταμίνες, παρόλη τη διεγερτική δράση τους χρησιμοποιούνται ως μέσα «αυτοθεραπείας» του ΚΝΣ (Κεντρικού Νευρικού Συστήματος).  Στην θεραπεία της ΔΕΠ-Υ χρησιμοποιούνται είτε διεγερτικά του ΚΝΣ είτε όχι. Στο γενικότερο πλαίσιο, στα άτομα με διαταραχή χρήσης ουσιών, 1 στους 4 έχει διαγνωσθεί με ΔΕΠ-Υ.

Βιβλιογραφία

·         Bowman, S., & Randall, K. (2006). See my pain! Creative strategies and activities for helping young people who self-injure (2nd ed.). Chapin, SC: Youth Light inc.

·         Froeschle, J., & Moyer, M. (2004). Just cut it out: Legal and ethical challenges in counseling students who self-mutilate. Professional School Counseling, 7, 231-236.

·         Kanan, L. M., Finger, J., & Plog, A. E. (2008). Self-Injury and Youth: Best

·         Practices in School Intervention. Cherry Creek School District (In press). 

·         Klonsky, E.D. (2007). The functions of deliberate self-injury: A review of the evidence. Clinical Psychology Review, 27, 226-239.

·         Lewis, L.M. (2007). No-harm contracts: a review of what we know. Suicide & Life Threatening Behavior, 37, 50-57.

·         Muehlenkamp, J. J. (2006). Empirically supported treatments and general therapy guidelines for non-suicidal self-injury. Journal of mental health counseling, 28, 166-185.

·         Lieberman, R. (2004, November 7). Understanding and responding to students who self-mutilate. Principal Leadership Magazine, 4, 10-13.

·         «Ξεπερνώντας τον Εθισμό. Η πορεία προς την απεξάρτηση» Ιατρικές εκδόσεις Harvard (ιατρική σχολή του παν/μίου του Harvard)

·         «Έφηβοι: Προβλήματα και ανησυχίες», Φρανσουάζ Ντολτό, Κατρίν Ντολτό-Τόλιτς (Εκδόσεις Πατάκη)

·         «Μεγαλώνοντας Δυνατούς Χαρακτήρες-Πέρα από τις ουσίες»- Ορέστης Γιωτάκος (Ακαδημία Γονέων από την «Κ»)

·         Κοκκέβη, Α., Φωτίου, Α., Ξανθάκη, Μ., Καναβού, Ε., «Εξαρτησιογόνες Ουσίες στην εφηβεία» (ΕΠΙΨΥ 2010)

·         Κοκκέβη, Α., Φωτίου, Α., Σταύρου, Μ., Καναβού, Ε., «Εξαρτησιογόνες Ουσίες στην εφηβεία» (ΕΠΙΨΥ 2015)

·         ΕΠΙΨΥ (2015): Η κατάσταση του προβλήματος των ναρκωτικών και των οινοπνευματωδών στην Ελλάδα (ετήσια έκθεση 2014)

·         ΕΠΙΨΥ (2012): Πανελλήνια έκθεση εξαρτησιογόνων ουσιών, στους μαθητές-έρευνα ESPAD 2011. Αθήνα: ΕΠΙΨΥ-ΟΚΑΝΑ

·         WHO (World Helath Organization) 2014-Report on Alcohol and Health 2014

Βασανιστικές σκέψεις

Ρέα Δουμανά

MSc Κλινική Ψυχολόγος-Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας-Ψυχοθεραπεύτρια

Η διαχείριση της σκέψης αποτελεί μία εξαιρετικά δυναμική διαδικασία, ξεχωριστή για κάθε άτομο. Οι σκέψεις μας είναι μία φυσιολογική απόρροια φιλτραρίσματος των εμπειριών που βιώνουμε και κατ.επέκταση των συναισθημάτων που νιώθουμε. Πιο συγκεκριμένα, οι εμπειρίες του παρελθόντος, του παρόντος και τα υποθετικά σενάρια για τις πιθανές εκβάσεις των επιθυμιών μας, εκφράζονται και ερμηνεύονται μέσα από τη διαδικασία της σκέψης. Το πλεονέκτημα που δίνει η διαδικασία της σκέψης είναι η διαχείριση των παρορμήσεων και φυσικά η εξισορρόπηση συναισθήματος και λογικής. Η δυναμική της σκέψης «συγκρατεί» το υπερβολικό συναίσθημα, αναλύει ή ακόμα και υπεραναλύει τις πιθανότητες εκπλήρωσης επιθυμιών θέτοντας παραμέτρους οι οποίοι δημιουργούν το φαύλο κύκλο ερωτημάτων, απαντήσεων, και στη συνέχεια άλλων ερωτημάτων, των θεμάτων που μας απασχολούν. Τότε είναι που η σκέψη γίνεται αδύναμη αφού δεν μπορεί να προβλέψει τα γεγονότα και ειδικότερα στην περίπτωση που τα συναισθήματά μας είναι «απείθαρχα». Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει τα κέντρα του συναισθήματος που βρίσκονται στην αμυγδαλή και τα κέντρα κριτικής σκέψης που βρίσκονται στον μετωπιαίο λοβό. Σε αυτά τα κέντρα ανάλογα και με τις εμπειρίες του κάθε ατόμου , αναπτύσσεται και η διαδικασία της σκέψης ή ακόμα και της υπέρ αναλυτικής σκέψης, με αποτέλεσμα το άτομο να βιώνει όλη αυτή τη διαδικασία ως βασανιστήριο. Με ποιο τρόπο λοιπόν μπορεί ένα άτομο να διαχειρισθεί τις βασανιστικές σκέψεις του;
1. Μην πιστεύετε ότι σκέφτεστε
 Κάθε άτομο είναι ξεχωριστό όπως και ο τρόπος που σκέφτεται. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος κρύβει ανησυχίες, φοβίες, με αποτέλεσμα η υποθετική σκέψη ότι θα συμβεί κάτι στο άμεσο μέλλον να μπλοκάρει τη διαδικασία της διαχείρισης της σκέψης. Εάν συμβεί κάποιο γεγονός στο παρόν που θα «ξυπνήσει» βιώματα του παρελθόντος, τότε άμεσα η σκέψη μας γεμίζει τα κενά των υποθέσεων που κάνουμε με αποτέλεσμα η διαδικασία να γίνεται βασανιστική χωρίς όμως η σκέψη να βασίζεται σε αποδείξεις. Στην περίπτωση αυτή η σκέψη λειτουργεί με αδύναμο τρόπο και το άτομο προβαίνει σε βιαστικά συμπεράσματα τα οποία πυροδοτούν άλλες βασανιστικές σκέψεις.
2. Μοιρασθείτε του προβληματισμούς και τις ανησυχίες σας
Όταν συμβαίνει κάποιο γεγονός που πυροδοτεί μία πληθώρα σκέψεων, συνήθως το άτομο θέλει να μείνει μόνο του. Θέλει να κάνει την ενδοσκόπηση του. Απομονώνεται και «αναμασά» τις ίδιες σκέψεις, και αυτή η διαδικασία είναι βασανιστική. Στην περίπτωση αυτή η ενδοσκόπηση πρέπει να έχει κάποιο όριο.  Η συζήτηση των σκέψεων σας με κάποιο άτομο εμπιστοσύνης, θα μπορούσε να βοηθήσει στην επίλυση κάποιων θεμάτων χωρίς να αισθάνεστε εξάντληση και χωρίς να βασανίζεστε.
3. Ξεκουραστείτε
Τη νύχτα πριν πέσουμε για ύπνο συνήθως πυροδοτούνται σκέψεις, οι οποίες μπορεί να μας κρατήσουν ξάγρυπνους και να γίνουν βασανιστικές. Σκεφτείτε ότι η διαδικασία αυτή δεν θα έχει κανένα αποτέλεσμα. Επωφελιθείτε από την χαλάρωση και την ξεκούραση που φέρνει ο ύπνος. Το μυαλό ξεκουράζεται και το επόμενο πρωί θα είστε σε θέση να δούμε τα πράγματα πιο ξεκάθαρα.
4. Ασχοληθείτε με πράγματα που σας ενδιαφέρουν για να μπορείτε να ξεκουράσετε τη σκέψη σας
 Η χαλαρωτική γυμναστική, η βόλτα με ένα φίλο, ή η ενασχόληση με πράγματα που σας ευχαριστούν ξεκουράζουν τη σκέψη σας και όταν ξαναμπείτε και πάλι σε αυτή τη διαδικασία συναισθηματικά θα έχετε  τη διάθεση να σκεφτείτε πιο καθαρά.

Η σκέψη μας είναι μία πολύ σημαντική και δυναμική διαδικασία. Συνυπάρχει με όλο το ατομικό, κοινωνικό και οικογενειακό πλαίσιο κάθε ατόμου. Οι παράγοντες που θα «ωριμάσουν» ακόμα περισσότερο τη σκέψη σας, κάνοντάς την λιγότερο βασανιστική είναι η συμπεριφορική αποσυμφόρηση τους, η αποστασιοποίηση σας ως πρωταγωνιστές του προβλήματος και η αποδοχή ότι ακόμα και να συμβεί αυτό που φοβάστε, θα έχετε τη δύναμη να το διαχειρισθείτε.

Συμπεριφορές Αυτοτραυματισμού (Non-Suicidal Self Injury-NSSI): Η ανακούφιση μέσα από τον πόνο

Ρέα Δουμανά
MSc, Κλινική Ψυχολογία-Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας-Ψυχοθεραπεύτρια

Ο αυτοτραυματισμός, (Non-Suicidal Self Injury-(NSSI)), ως συμπεριφορά, εμφανίζεται στον Διαγνωστικό Οδηγό, Diagnostic and Statistical Manual (DSM-V, 2013) ως μία διαταραχή που απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση με βάση τα προτεινόμενα κλινικά διαγνωστικά κριτήρια. Λόγω ύπαρξης της εν λόγω συμπεριφοράς σε πολλές κλινικές διαταραχές, όπως στην μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας (Borderline Personality Disorder), ακόμα και εάν δεν πληρούνται όλα τα κριτήρια διάγνωσης, η συμπεριφορά αυτοτραυματισμού, «κερδίζει» το ενδιαφέρον στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας.

Ο αυτοτραυματισμός, ως συμπεριφορά χαρακτηρίζεται αρχικά από την παρόρμηση και από τη σκόπιμη πρόθεση πρόκλησης πόνου, η οποία συνήθως δεν έχει ως στόχο την αυτοκτονικότητα, αλλά την ανακούφιση από τον ψυχικό πόνο. Παρόλα αυτά ο αυτοτραυματισμός μπορεί να θεωρηθεί ως ένας προγνωστικός παράγοντας για την πρόθεση ενός ατόμου να προχωρήσει σε απόπειρα αυτοκτονίας, και για το λόγο αυτό θα πρέπει να αξιολογηθεί κατάλληλα (αξιολόγηση αυτοκτονικού ιδεασμού/απόπειρας). Σε μία μελέτη το 2013 από τους  Whitlock, Muehlenkamp et. al., (Journal of Adolescent Health), βρέθηκε ότι σε φοιτητές με συμπεριφορές αυτοτραυματισμού, χωρίς πρόθεση αυτοκτονικότητας, αλλά με μεγάλη συχνότητα πράξεων αυτοτραυματισμού, η πιθανότητα να διαπράξουν απόπειρα αυτοκτονίας αυξανόταν κατά 3,4% μέχρι το τέλος της συγκεκριμένης έρευνας.

  Τα άτομα που αυτοτραυματίζονται, συνήθως:

• Κόβουν ή χαράζουν το δέρμα τους (self-cutting)
• Δημιουργούν εγκαύματα
• «Tοποθετούν» αντικείμενα κάτω από το δέρμα τους
• Σκαρφίζονται ιδέες με στόχο να προκαλέσουν πόνο στον εαυτό τους ως αυτοτιμωρία, αλλά όχι να βάλουν τέλος στη ζωή τους

Ειδικότερα η συμπεριφορά «cutting (κατινγκ)» χαρακτηρίζεται από μικρά και συνεχόμενα κοψίματα τα οποία τα παιδιά-έφηβοι κρύβουν φορώντας μακριά ρούχα (κατεβασμένα μανίκια, μακριά ρούχα, κλπ). Tα τατουάζ και τα body piercing δεν συμπεριλαμβάνονται στις συμπεριφορές αυτοτραυματισμού, διότι θεωρούνται συμπεριφορές έκφρασης πολιτισμικών ιδεολογιών και κουλτούρας.

Σύμφωνα με την τρέχουσα βιβλιογραφία, οι περιοχές στις οποίες συνήθως πραγματοποιείται ο αυτοτραυματισμός είναι τα χέρια, οι καρποί των χεριών, το στομάχι και οι μηροί. Εντούτοις, η συμπεριφορά αυτοτραυματισμού μπορεί να επεκταθεί με μικρό-τραύματα σε όλο το σώμα.  Η σημαντικότητα έκφρασης της συγκεκριμένης συμπεριφοράς αποτελεί και τη βάση στην οποία στηρίζεται η κλινική διάγνωση, λαμβάνοντας υπόψη και την εμφάνιση-διάγνωση άλλων ψυχικών διαταραχών.

Η συμπεριφορά αυτοτραυματισμού εμφανίζεται συνήθως κατά την περίοδο της εφηβικής ηλικίας και λιγότερο στην ενήλικο ζωή (περίπου το 5%). Τα ποσοστά αυξάνονται όταν ο αυτοτραυματισμός συνοδεύεται και με τη διάγνωση αγχώδους διαταραχής ή άλλης ψυχικής διαταραχής. Στόχος του αυτοτραυματισμού είναι η προσπάθεια «ελέγχου των συναισθημάτων» ενός ατόμου και πιο συγκεκριμένα του συναισθηματικού πόνου που βιώνουν για να «ανακουφισθούν». Περίπου το 15-20% των εφήβων έχει βρεθεί ότι έχουν αποπειραθεί σε συμπεριφορές αυτοτραυματισμού, τουλάχιστον μία φορά. Η έναρξη ηλικίας συμπεριφορών αυτοτραυματισμού αρχίζει περίπου στα 14 έτη , αλλά έχουν βρεθεί και περιπτώσεις τέτοιων συμπεριφορών σε άτομα 11-13 ετών. Τα κορίτσια δείχνουν να κατέχουν υψηλά ποσοστά στις συμπεριφορές αυτοτραυματισμού, με συνήθη τρόπο τα κοψίματα (self-cutting), σε σχέση με τα αγόρια (περίπου 35%), τα οποία συνήθως προκαλούν μώλωπες, ή συνδυάζουν την συμπεριφορά αυτοτραυματισμού με τη χρήση ουσιών ή χρησιμοποιούν άλλους για να αυτοτραυματιστούν.

Με βάση τα δημογραφικά στοιχεία των ερευνών, οι συμπεριφορές αυτοτραυματισμού παρόλο που δείχνουν να μην επηρεάζονται από το φυλετικό ή κοινωνικο-οικονομικό status των ατόμων, η σεξουαλική διαφορετικότητα (ομοφυλοφιλοι-αμφίφυλοι) αποτελεί έναν επιπρόσθετο παράγοντα έκφρασης τέτοιων συμπεριφορών. 

Οι συμπεριφορές αυτοτραυματισμού μπορεί να συνυπάρχουν με τις κάτωθι διαταραχές ή χαρακτηριστικά του ατόμου:

• Διατροφικές διαταραχές (νευρογενής ανορεξία & νευρογενής
            βουλιμία)
• Διαταραχές Προσωπικότητας (Μεταιχμιακή Διαταραχή   
            Προσωπικότητας)
• Διπολική Διαταραχή (Μανιοκατάθλιψη)
• Αγχώδεις Διαταραχές
• Καταθλιπτικό Συναίσθημα
• Σχολικός Εκφοβισμός
• Χαμηλή Αυτοεκτίμηση

Ειδικότερα, στα άτομα με διατροφικές διαταραχές, η πρόθεση του ατόμου για την επικράτηση του ελέγχου στο σώμα του-ως ένα αποτέλεσμα εσωτερικών διαπροσωπικών και οικογενειακών πιέσεων- αποτελεί τον παράγοντα ψυχολογικής αποστασιοποίησης του εαυτού από το σώμα και επομένως την ώθηση για να οδηγηθούν σε συμπεριφορές αυτοτραυματισμού.

Το σχολικό περιβάλλον και οικογενειακό περιβάλλον αποτελούν επίσης παράγοντες οι οποίοι ενισχύουν ή αποτρέπουν τέτοιου είδους συμπεριφορές. Για το λόγο αυτό

Ένα άτομο που χαρακτηρίζεται από τέτοιου είδους συμπεριφορές, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με τεχνικές ψυχοθεραπείας όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία (Cognitive Behavioral Therapy- CBT),, η οποία στοχεύει στην βελτίωση των σκέψεων που πηγάζουν από συγκεκριμένα γεγονότα και επομένως παράγουν συναισθήματα και συμπεριφορές. Όσο πιο «παράλογες» είναι οι σκέψεις σε σχέση με τα γεγονότα, τόσο πιο αρνητικά είναι τα συναισθήματα και οι συμπεριφορές. Το άτομο με τη βοήθεια του ψυχοθεραπευτή, μαθαίνει πώς να αντιμετωπίζει τις «παράλογες» σκέψεις του, σε συνδυασμό με συμπεριφορικές τεχνικές αντιμετώπισης. Η Διαλεκτική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία,(Dialectical Behavioral Therapy-DBT), η οποία στοχεύει στην εκμάθηση τεχνικών αντιμετώπισης της παρόρμησης για συμπεριφορές αυτοτραυματισμού, τεχνικές αποδοχής εαυτού καθώς το άτομο μεγαλώνει, κλπ.  Η ενδυνάμωση της ψυχοθεραπείας πραγματοποιείται με την αλληλένδετη εναλλαγή μεθόδων ψυχοθεραπείας. Η παροχή φαρμακευτικής αγωγής (αντικαταθλιπτικά, κλπ) πραγματοποιείται σε περιπτώσεις υψηλού κίνδυνου.  Το κλίμα εμπιστοσύνης που θα αναπτυχθεί μεταξύ ψυχοθεραπευτή και θεραπευμένου, αποτελεί τη βάση για μία ουσιαστική ψυχοθεραπεία.

Βιβλιογραφία
• Bowman, S., & Randall, K. (2006). See my pain! Creative strategies and
activities for helping young people who self-injure (2nd ed.). Chapin, SC:
Youth Light inc.

• Froeschle, J., & Moyer, M. (2004). Just cut it out: Legal and ethical challenges
in counseling students who self-mutilate. Professional School Counseling, 7,
231-236.

• Kanan, L. M., Finger, J., & Plog, A. E. (2008). Self-Injury and Youth: Best
Practices in School Intervention. Cherry Creek School District (In press).

• Klonsky, E.D. (2007). The functions of deliberate self-injury: A review of the
evidence. Clinical Psychology Review, 27, 226-239.

• Lewis, L.M. (2007). No-harm contracts: a review of what we know. Suicide &
Life Threatening Behavior, 37, 50-57.

• Muehlenkamp, J. J. (2006). Empirically supported treatments and general
therapy guidelines for non-suicidal self-injury. Journal of mental health
counseling, 28, 166-185.
• Lieberman, R. (2004, November 7). Understanding and responding to students
who self-mutilate. Principal Leadership Magazine, 4, 10-13.